Τι είναι το Bitcoin (BTC);

Κανείς δεν περίμενε, το 2009, όταν ολοκληρώθηκε η πρώτη συναλλαγή με Bitcoin, ότι από μερικά cents η αξία του μια δωδεκαετία αργότερα θα ξεπερνούσε τα 60.000$. Κι όμως, ο ηγέτης των κρυπτονομισμάτων εδραιώνεται σταδιακά, καθώς αποκτά ολοένα και ισχυρότερο θεσμικό πλαίσιο. Μαζί του φυσικά «παρασέρνει» και τα υπόλοιπα cryptoassets και συνδυαστικά έχουν πετύχει μια διαστημική κεφαλαιοποίηση άνω των 2 τρις δολαρίων, σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία των εταιρειών CoinGecko και Blockfolio.

Ας αναλύσουμε όμως εκτενέστερα το τι πραγματικά εστί Bitcoin και για ποιο λόγο έχει ακολουθήσει αυτόν τον ξέφρενο ρυθμό ανόδου τους τελευταίους 5 μήνες. Το Bitcoin, η συντομογραφία του οποίου είναι BTC, είναι ένα κρυπτονόμισμα, στην ουσία ένας νέος τύπος χρήματος εντελώς εικονικός, που συχνά χαρακτηρίζεται ως εικονικό ή ψηφιακό νόμισμα. Ακολουθεί δε τις ιδέες που παρατίθενται στη λευκή βίβλο[1] του μυστηριώδους «προσώπου» με το ψευδώνυμο Satoshi Nakamoto. Η ταυτότητα του ατόμου ή των ατόμων που δημιούργησαν αυτήν την τεχνολογία εξακολουθεί να παραμένει ένα άλυτο μυστήριο.

Εξόρυξη Bitcoin

Η τεχνολογία του Bitcoin βασίζεται σε ένα σύνολο υπολογιστών, οι οποίοι αναφέρονται με το χαρακτηρισμό κόμβοι (node). Πολύ σημαντικό κομμάτι των κόμβων είναι οι miner[2]. Εφόσον οι miner επιβεβαιώσουν τις συναλλαγές ενός block (με επίλυση σύνθετων αλγοριθμικών συναρτήσεων), το προσθέτουν στα ήδη υπάρχοντα. Σχηματίζεται σταδιακά μια αλυσίδα με block επιβεβαιωμένων συναλλαγών που καλείται blockchain. Το blockchain αποτελεί μια ταχύτατα αναπτυσσόμενη τάση και ουσιαστικά λειτουργεί σαν ένα αποκεντροποιημένο (decentralized) καθολικό λογιστικό (distributed ledger), που είναι κοινό για όλους τους κόμβους. Το blockchain κρυπτογραφείται με τη βοήθεια ενός αλγορίθμου κατακερματισμού (hash function). Εξασφαλίζονται, επομένως, η ασφάλεια και η διαφάνεια των συναλλαγών και καθίστανται όλα τα δεδομένα πρακτικά αμετάβλητα και αδιαμφισβήτητα από όλους τους κατανεμημένους κόμβους στους οποίους έχει γίνει η ενημέρωση του λογιστικού καταλόγου. Η ανωτέρω διαδικασία, που διαρκεί πάντα 10 λεπτά, είναι γνωστή ως εξόρυξη (mining).

Ανταμοιβή Bitcoin

Μετά την επίλυση του block και την προσθήκη του στο blockchain, οι χρήστες που το κατόρθωσαν ανταμείβονται με BTC. Η πρώτη ανταμοιβή, για το πρώτο block (Genesis Block), που έλαβε χώρα το 2009, ήταν της τάξεως των 50 BTC. Έκτοτε και κάθε 210.000 block (περίπου κάθε 4 χρόνια) η ανταμοιβή ελαττώνεται στο μισό. Πλέον η ανταμοιβή για κάθε ολοκληρωμένο block ανέρχεται σε 6,25 BTC, καθόσον στο δίκτυο έχει επέλθει και η τρίτη μείωση. Η επόμενη υπολογίζεται ότι θα τελεστεί στις 05 Μαΐου 2024. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι συνολικά θα εξορυχθούν μόνο 21 εκατομμύρια BTC. Υπολογίζεται μάλιστα ότι το τελευταίο BTC δε θα εξορυχθεί νωρίτερα από το 2104.

Σήμερα υπάρχουν θεωρητικά στην αγορά 18,68 εκατομμύρια Bitcoin και απομένουν για εξόρυξη 2,32 εκατομμύρια. Με τον όρο θεωρητικά αναφερόμαστε στο γεγονός ότι λογιστικά διαθέσιμα προς συναλλαγές είναι περίπου τα 13 εκατομμύρια εξ αυτών, κάτι που έγκειται στην εκτίμηση ότι 3 με 4 εκατομμύρια θεωρούνται «μόνιμα χαμένα», αφού οι χρήστες έχουν ξεχάσει ή χάσει το προσωπικό κλειδί για το πορτοφόλι τους. Επιπλέον, 1 εκατομμύριο BTC υπολογίζεται ότι έχει στην κατοχή του ο δημιουργός τού κρυπτονομίσματος και δε διαφαίνεται ότι στο κοντινό μέλλον θα προβεί σε συναλλαγές.

Ασφάλεια δικτύου και ανταλλακτήρια Bitcoin

Σημαντικό είναι επίσης ότι ουσιαστικά και πρακτικά κανείς δεν μπορεί να εξαπατήσει το δίκτυο του Bitcoin, καθώς πλέον μετράει περίπου 12.000 κόμβους, καθιστώντας μια επίθεση αρκετά απίθανη. Το σύστημα θα παραμένει ασφαλές εφόσον οι «έντιμοι» κόμβοι ελέγχουν συλλογικά περισσότερη υπολογιστική ισχύ από οποιαδήποτε συνεργαζόμενη ομάδα εισβολέων. Στην περίπτωση επίθεσης, η πλειοψηφία (51%) δε θα επιβεβαίωνε την εγκυρότητα των συναλλαγών, που θα οδηγούσε σε αποτυχημένη προσπάθεια εξαπάτησης του συστήματος μα και σε σπατάλη πόρων.

Ευάλωτα σε κυβερνοεπιθέσεις παραμένουν όμως τα ανταλλακτήρια κρυπτονομισμάτων, όπως το Binance, από το οποίο το 2019 ικανοί hackers έκλεψαν Bitcoins αξίας 41 εκατ. $. Και φυσικά ποιος μπορεί να ξεχάσει, το 2014, το μεγάλο χακάρισμα του ανταλλακτηρίου Mt. Gox, που εξακολουθεί να είναι η μεγαλύτερη κλοπή Bitcoin στην ιστορία με λεία 850.000 BTC, σημερινής αξίας περίπου 53δις $!

Πορτοφόλια Bitcoin

Βέβαια αρκετά ευάλωτα σε επιθέσεις hacker παραμένουν και τα μόνιμα συνδεδεμένα στο διαδίκτυο ψηφιακά πορτοφόλια διαχείρισης κρυπτονομισμάτων, τα hot wallets, καθώς είναι εφαρμογές για τον υπολογιστή ή το smartphone. Αντιθέτως, υπάρχουν τα cold wallets, τα οποία δεν είναι μόνιμα συνδεδεμένα στο διαδίκτυο και δεν επηρεάζονται από τις επιθέσεις των hacker, όμως δε συστήνονται τόσο για αρχάριους και φυσικά είναι πιο ακριβά.

Ο όρος «πορτοφόλι» ίσως είναι λίγο παραπλανητικός, καθώς η αποκεντρωμένη φύση του Bitcoin σημαίνει ότι δεν αποθηκεύεται ποτέ επί της ουσίας σε ένα προσωπικό λογαριασμό, αλλά όλες οι πληροφορίες που σχετίζονται με το Bitcoin παραμένουν στο blockchain. Σε ένα ψηφιακό πορτοφόλι αποθηκεύονται τα δύο προσωπικά κλειδιά. Το πρώτο είναι το δημόσιο κλειδί (συγκρίσιμο με έναν αριθμό τραπεζικού λογαριασμού) και χρησιμεύει ως η διεύθυνση που δημοσιεύεται στον κόσμο και στην οποία στέλνονται Bitcoin. Το δεύτερο είναι το ιδιωτικό κλειδί (συγκρίσιμο με ένα PIN ATM) προορίζεται να είναι προστατευμένο και μυστικό και χρησιμοποιείται μόνο για την εξουσιοδότηση συναλλαγών με Bitcoin.

Ο συνδυασμός των 2 κλειδιών δημιουργεί την ψηφιακή υπογραφή, με την οποία διευκολύνονται οι συναλλαγές μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών και δεν απαιτείται πλέον η παρέμβαση ενός χρηματοπιστωτικού ή οικονομικού οργανισμού. Συνεπώς έτσι επιτυγχάνεται και το peer-to-peer (P2P) δίκτυο για το οποίο μας μίλησε ο Satoshi Nakamoto στη λευκή βίβλο του. Το δίκτυο peer-to-peer στηρίζεται στα μέλη του, τα οποία εκτελούν συναλλαγές απευθείας μεταξύ τους, χωρίς την ανάγκη διαμεσολάβησης μεσάζοντα. Η λογική είναι αντίστοιχη με τη χρήση των torrent. Συνεργάζονται πολλοί χρήστες μεταξύ τους και όχι με ένα μεμονωμένο server.

Απαιτήσεις εξόρυξης

Για την εξόρυξη των Bitcoin απαιτούνται ηλεκτρικό ρεύμα και υπολογιστική ισχύς. Κατά τα πρώτα χρόνια εξόρυξης των BTC, λόγω της πολύ μικρής συμμετοχής miner, η διαδικασία επίλυσης των block ήταν σχετικά εύκολη (βαθμός δυσκολίας εξόρυξης ίσον με 1). Κατ’ επέκταση υπήρχε η δυνατότητα για εξόρυξη BTC ακόμα και από μεμονωμένους χρήστες, καθώς δεν απαιτούνταν ιδιαίτερα μεγάλες καταναλώσεις ηλεκτρικού ρεύματος ούτε και εξωφρενικές δυνατότητες υπολογιστικών συστημάτων. Αυτό πρακτικά σήμαινε ότι ένα μικρό δίκτυο υπολογιστών με χρήση ισχύος της κάρτας επεξεργαστή (CPU) ή καταλληλότερα κάρτας γραφικών (GPU) μπορούσαν να επιλύσουν ένα ολόκληρο block και ο χρήστης να πάρει αυτούσια την ανταμοιβή. Αξίζει να σημειωθεί ότι πλέον ο βαθμός δυσκολίας εξόρυξης αγγίζει το 16,7 τρις και πρακτικά αυτό σημαίνει ότι οι πιθανότητες εξόρυξης 1 BTC από τον υπολογιστή μας είναι 1 προς 16,7 τρισεκατομμύρια! Επιπλέον, ο βαθμός δυσκολίας αυξάνεται κάθε 2016 block (σχεδόν κάθε 2 εβδομάδες). Γι’ αυτό προτιμάται η συμμετοχή σε mining pool (πισίνα εξόρυξης) που συμμετέχουν πολλοί miner και μοιράζονται την ανταμοιβή ανάλογα με τη συνεισφορά τους. Επιπρόσθετα, αξιοποιούνται ειδικά μικροτσίπ, τα επονομαζόμενα ASIC (application-specific integrated circuit), τα οποία είναι πολύ πιο αποδοτικά και υπερτερούν των CPU, των GPU αλλά και των μικροτσίπ FPGA (Field Programmable Gate Array), αφού έχουν κατασκευαστεί για την εκτέλεση μιας μόνο εξειδικευμένης λειτουργίας. Συν τοις άλλοις το κόστος από κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος ανέρχεται κατ’ ελάχιστον σε 4.161$, καθώς απαιτείται ισχύς της τάξης των 130.000 GWh ή 130 Terawatt-hours για την εξόρυξη ενός και μόνο BTC.

Παγκόσμια αποδοχή Bitcoin

Πλέον τόσο το Bitcoin όσο και γενικότερα τα κρυπτονομίσματα αναγνωρίζονται νομικά σε παγκόσμιο επίπεδο είτε ως μια μορφή ψηφιακού νομίσματος είτε ως ψηφιακό περιουσιακό στοιχείο. Φυσικά υπάρχουν και συγκεκριμένες χώρες που είτε δεν αναγνωρίζουν νομικά τα κρυπτονομίσματα είτε αυστηρότερα ακόμη έχουν απαγορεύσει τη χρήση τους (Αλγερία, Αίγυπτος, Βολιβία κ.α.).

Χρήστες από όλο τον κόσμο μπορούν να χρησιμοποιήσουν το Bitcoin είτε ως μηχανισμό συναλλαγών για την αγορά υπηρεσιών και αγαθών είτε στο πλαίσιο  διαπραγματεύσεων σε συγκεκριμένες πλατφόρμες με σκοπό το κέρδος από υπεραξία. Χιλιάδες επιχειρήσεις ανά τον κόσμο αποδέχονται το Bitcoin και άλλα κρυπτονομίσματα ως μέθοδο πληρωμής, όπως η Dell, η Microsoft, τα Starbucks, το Twitch (ιδιοκτησία της Amazon), η Rakuten, η Whole Foods Market, η Norwegian Air (μόνο από Νορβηγούς), η NewEgg, το Πανεπιστήμιο Λευκωσίας ακόμα και αθλητικές ομάδες, όπως η Benfica και η Watford. Οι αγορές σε αυτές τις επιχειρήσεις πραγματοποιούνται αξιοποιώντας τα Satoshi, που είναι η μικρότερη αρχική υποδιαίρεση του Bitcoin, με έως και οκτώ δεκαδικά ψηφία. Σε τρέχουσες τιμές, το 1 Satoshi αξίζει λιγότερο από 0,01 cent του δολαρίου και 1 δολάριο αξίζει 0,000018 Satoshi.

Τον Οκτώβριο του 2020, η διαδικτυακή εταιρεία πληρωμών PayPal, ανακοίνωσε ότι ετοιμάζεται να λανσάρει μια νέα υπηρεσία, η οποία θα επιτρέπει την αγορά, τη διατήρηση και την πώληση κρυπτονομισμάτων στον ιστότοπο και τις εφαρμογές της, ενώ ο CEO της PayPal χαρακτήρισε αυτήν την κίνηση ως «αναπόφευκτη» εξέλιξη. Ο Elon Musk, ιδρυτής τής Tesla και μεγάλος υποστηρικτής τού Bitcoin, ανακοίνωσε με tweet του, το Μάρτιο του 2021, ότι όσοι επιθυμούν μπορούν να αποκτήσουν όχημα της εταιρείας πληρώνοντας σε Bitcoin. Μάλιστα ένα μήνα νωρίτερα είχε προχωρήσει στην αγορά BTC αξίας 1,5 δις $. Με αυτόν τον τρόπο γίνεται ένα αποφασιστικό βήμα προς την κανονική αποδοχή του Bitcoin ως μέσο πληρωμών.

Σημεία προσοχής

1. Μια συναλλαγή δεν μπορεί να αναιρεθεί άπαξ και επιβεβαιωθεί. Ούτε ο χρήστης που εξουσιοδότησε τη συναλλαγή ούτε κάποιος τρίτος δύνανται να την αντιστρέψουν. Αυτό βέβαια έχει διφορούμενη σημασία. Από τη μία είναι θετικό καθώς κανένας δεν μπορεί να μπλοκάρει μια συναλλαγή με Bitcoin. Από την άλλη, όμως, χρειάζεται επαρκής έλεγχος ώστε ο χρήστης να μην εκτελέσει τη συναλλαγή προς λάθος διεύθυνση. Επίσης, απαιτείται η δέουσα προσοχή ώστε να αποτραπεί σε επίδοξους hacker η πρόσβαση στους κωδικούς του ψηφιακού πορτοφολιού.
2. Ταχύτατες συναλλαγές σε παγκόσμιο επίπεδο, αφού μια συναλλαγή μεταφέρεται άμεσα στο δίκτυο και χρειάζεται για να επιβεβαιωθεί κατά μέσο όρο 10 λεπτά, ανάλογα με το πόσο φορτωμένο είναι το δίκτυο. Η ταχύτητα εκτέλεσης των συναλλαγών είναι από τα μεγαλύτερα πλεονεκτήματα του Bitcoin συγκριτικά με τις αντίστοιχες τραπεζικές συναλλαγές, στις οποίες απαιτούνται 2-3 εργάσιμες μέρες για την ολοκλήρωση της μεταβίβασης των χρημάτων.
3. Τίποτα δε συνδέεται με πραγματικές ταυτότητες, ούτε οι συναλλαγές ούτε και οι λογαριασμοί. Οι συναλλαγές εκτελούνται μέσω εικονικών ηλεκτρονικών διευθύνσεων και ενώ είναι δυνατή η ανάλυση της ροής των συναλλαγών, είναι πολύ δύσκολο να συνδεθεί η πραγματική ταυτότητα των χρηστών με αυτές τις διευθύνσεις, διατηρώντας με αυτόν τον τρόπο την απόλυτη ανωνυμία.
4. Το Bitcoin σε βάθος χρόνου θα παρουσιάσει μεγάλο βαθμό σπανιότητας, λόγω του πεπερασμένου αριθμού BTC που πρόκειται να εξορυχθούν, αποτρέποντας την ανάπτυξη πληθωριστικών τάσεων, χωρίς όμως να χάνει την αξία του, βασιζόμενο πάντα στην εμπιστοσύνη όλο και περισσότερων χρηστών.
5. Το Bitcoin παρουσιάζει όλα τα χαρακτηριστικά του χρήματος (ανθεκτικότητα, φορητότητα, ανταλλαξιμότητα, σπανιότητα, διαιρεσιμότητα και αναγνωρισιμότητα) και με συνεχώς αυξανόμενη αποδοχή. Στον αντίποδα, όμως, έρευνα του Πανεπιστημίου του Cambridge, αναφέρει ότι για το 2021, η βιομηχανία του mining αναμένεται να χρησιμοποιήσει το 0,6% της παγκόσμιας κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας, ποσοστό μεγαλύτερο από αυτό που χρησιμοποιεί η Νορβηγία ανά έτος.
6. Ανεξάρτητα από το Bitcoin, η τεχνολογία γύρω από το blockchain μετασχηματίζει ριζικά τη δομή και τη λειτουργία της οικονομίας, καθώς ενισχύεται η εμπιστοσύνη, που μέχρι τώρα υπήρχε στο πλαίσιο της συμβατικής σχέσης με την τράπεζα. Διαδραματίζεται μια σημαντική τροποποίηση σε όλα τα υφιστάμενα οικονομικά και επιχειρησιακά μοντέλα και θεωρείται πως η τεχνολογία blockchain μπορεί να βρει εφαρμογή σε ποικίλους κλάδους τόσο της οικονομίας όσο και της κοινωνίας.
7. Οι πληρωμές με Bitcoin πραγματοποιούνται είτε με μηδενικό είτε με εξαιρετικά χαμηλό κόστος. Οι χρήστες όμως μπορούν να συμπεριλάβουν τέλη στις συναλλαγές τους εφόσον το επιθυμούν με σκοπό να έχουν προτεραιότητα στη διεκπεραίωση των συναλλαγών τους από το δίκτυο.
8. Η μεταβλητότητα του Bitcoin και οι μεγάλες βυθίσεις που έχει ανά καιρούς εμφανίσει η αξία του, αυξάνουν τον κίνδυνο απώλειας περιουσίας. Σύμφωνα με αναλυτές υπάρχει μεγάλη προοπτική για το Bitcoin να συνεχίσει να αναπτύσσεται. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι αποκλείεται να υπάρξει κάποια απότομη υποτίμησή του, π.χ. λόγω τεχνικής αποτυχίας, ανταγωνιστικού νομίσματος, πολιτικού ζητήματος κ.ά., και ξαφνικά να αξίζει πάλι μερικά cents ή ακόμα και τίποτα! Και οδηγούμαστε στον εμπειρικό κανόνα που αναφέρει πως κανένα νόμισμα δε θα πρέπει να θεωρείται απόλυτα ασφαλές απέναντι σε χρεοκοπίες και δύσκολους καιρούς.

Επίλογος

Συμπερασματικά το Bitcoin είναι ένας καινοτόμος χώρος με πολλές επενδυτικές ευκαιρίες. Εμπεριέχει όμως κινδύνους, επομένως απαιτείται μεγάλη προσοχή, σύνεση και υπευθυνότητα σε επενδυτικά ανοίγματα. Κανείς δεν είναι σε θέση να προβλέψει το πώς θα εξελιχθεί στο εγγύς και απώτερο μέλλον η αξία του Bitcoin και φυσικά δεν υπάρχουν εγγυήσεις ότι θα συνεχίσει να αναπτύσσεται. Εφόσον η τιμή του Bitcoin καθορίζεται από την προσφορά και τη ζήτηση, αν η ζήτηση μηδενιστεί για διάφορους λόγους τότε θα μηδενιστεί και η αξία του Bitcoin με συνέπεια να χαθούν όλα τα χρήματα που θα έχετε επενδύσει. Σημαντικό επί του παρόντος είναι να αντιμετωπίζεται η κορωνίδα των κρυπτονομισμάτων σα μια επένδυση υψηλού ρίσκου, οπότε η ενδεχόμενη κατοχή Bitcoin να μην είναι τέτοια που θα ενέχει τον κίνδυνο οικονομικής πτώχευσης.

[1]Η λευκή βίβλος, είναι μια μελέτη για το Bitcoin, υπογεγραμμένη από τον Satoshi Nakamoto, που κυκλοφόρησε το 2008 και περιγράφει τις τεχνικές προδιαγραφές του κρυπτονομίσματος, σκιαγραφεί τις βασικές αρχές του και θέτει τα θεμέλια του peer-to-peer δικτύου συναλλαγών.

[2] miner = ανθρακωρύχος, χρησιμοποιείται ευρέως η αγγλική ορολογία

Ζόμας Ιωσήφ, MBA Finance