Βασικές Κατηγορίες Μετοχών

Αλίκη Βεγίρη

22 Αυγούστου 2020

Όπως είδαμε και στο προηγούμενο κείμενο, “Τι μπορούμε να αγοράσουμε στο παζάρι των Χρηματιστηρίων;” , στην εικόνα στο τέλος, η επένδυση σε μετοχές είναι ο αποδοτικότερος τρόπος αύξησης των οικονομιών μας σε βάθος χρόνου. Όπως τονίσαμε όμως ο χώρος αυτός δεν είναι ένα απέραντο καταπράσινο λιβάδι, αλλά μοιάζει καλύτερα με ένα εναλλασσόμενο τοπίο με βουνά και κοιλάδες, όπως ακριβώς είναι και η διακύμανση της τιμής μιας μετοχής.

Υπάρχουν και καλές εποχές όπου όλη η αγορά ανεβαίνει εν μέσω καλών οικονομικών αποτελεσμάτων και ευφορίας, οπότε έχουμε τις bull markets, αλλά υπάρχουν και κακές εποχές πεσιμισμού, τις λεγόμενες bear markets. Όταν δε η ευφορία μοιάζει περισσότερο με την ευφορία που δημιουργεί το αλκοόλ στο τέλος μιας ξέφρενης γιορτής, όπου παύει να λειτουργεί η λογική και ο έλεγχος των πράξεών μας, τότε έχουμε τις bubble markets, όπως καληώρα.

Παρόλο που η αγορά σχεδόν πάντα προδικάζει τα μελλοντικά αποτελέσματα (price–in) και τιμολογεί μια μετοχή, δηλαδή μια εταιρία, με βάση την προσδοκώμενη απόδοσή της στο κοντινό μέλλον, και παρόλο που εξ αυτού το χρηματιστήριο προηγείται της πραγματικής οικονομίας, στις bubble markets ο αγοραστικός πυρετός ξεφεύγει από τον έλεγχο και οι τιμές παίρνουν μια παραβολική τροχιά, δηλαδή απότομη αύξηση της κλίσης της τιμής πλησιάζοντας την κατακόρυφο.

Τότε λέμε ότι η τιμή δεν είναι βιώσιμη (sustainable) και είναι μια προειδοποίηση να τα μαζεύουμε και να φεύγουμε, να καθίσουμε στην άκρη και να περιμένουμε πιο ήσυχες μέρες. Και οι ήσυχες αυτές μέρες είναι και οι περισσότερες στην πορεία μιας μετοχής. Όπως σκωπτικά λέγεται, οι μετοχές τον περισσότερο χρόνο ξεκουράζονται. Φυσικά οι μετοχές δεν έχουν μυς, απλά όταν οι επενδυτές θεωρήσουν ότι η τιμή έχει ανέβει πάνω από τις ιστορικές δυνατότητες της μετοχής, την πουλούν και στρέφουν την προσοχή τους σε κάποια ανερχόμενη, που αφήνει πίσω της την εποχή της ξεκούρασης.

Δείτε για παράδειγμα στην μετοχή BYND, αυτή που λανσάρισε τα φυτικά μπιφτέκια με γεύση κρέατος, το πώς η αλλαγή κλίσης της τιμής της εκεί γύρω στα μέσα Ιουλίου από 31^ο σε 70^ο, επέφερε και την γρήγορη πτώση της.

Η εξοικείωση με τα γραφήματα των τιμών των μετοχών (charts), είναι ένα από τα πρώτα πράγματα που πρέπει να κάνει ένας νέος επενδυτής. Είναι ό,τι για έναν γιατρό η κλινική εικόνα του ασθενούς. Ορισμένα χαρακτηριστικά του είναι ένας καλός οδηγός για το τι μέλει γενέσθαι ώστε να αποφασίσουμε να αγοράσουμε, να πουλήσουμε ή να μείνουμε απλοί παρατηρητές.

Δεν είναι όλες οι μετοχές ίδιες!

Ας προσπαθήσουμε να κάνουμε μια χαρτογράφηση.

• Dividend Stocks (Μερισματικές μετοχές). Όπως δηλώνει και ο τίτλος είναι μετοχές οι οποίες δίνουν σχετικά υψηλό μέρισμα. Το μέρισμα είναι το μερίδιο ανά μετοχή των κερδών. Πρόκειται για ώριμες εταιρίες οι οποίες έχουν μεγαλώσει αρκετά, πήραν όποιο μερίδιο αγοράς ήταν να πάρουν και έκτοτε προσπαθούν να το διατηρήσουν έναντι του ανταγωνισμού αλλά και να αναπτυχθούν με νέα προϊόντα και υπηρεσίες με χαμηλότερους όμως ρυθμούς. Τέτοιες εταιρίες θα βρείτε κυρίως ανάμεσα στις 30 του δείκτη Dow Jones. Οι νεαρότερες εταιρίες έχουν σαν προτεραιότητα να μεγαλώσουν, να πάρουν μερίδιο αγοράς, και να αυξήσουν τις πωλήσεις τους. Είτε δεν παράγουν ακόμα κέρδη και καίνε κεφάλαιο, είτε ό,τι κέρδη βγάζουν τα επενδύουν πίσω στην εταιρία.

  Κάθε χρόνο το διοικητικό συμβούλιο μιας επιχείρησης ανακοινώνει το ύψος του μερίσματος ανά μετοχή. Οι εταιρίες που για τουλάχιστον 20 χρόνια ή και περισσότερα αυξάνουν κάθε χρόνο το μέρισμά τους ονομάζονται Αριστοκρατικές (Dividend Aristocrats).
  Τέτοιοι κλάδοι είναι κατά κύριο λόγο οι εταιρίες κοινής ωφέλειας, αυτές δηλαδή που παρέχουν ύδρευση, ηλεκτρισμό και αποκομιδή σκουπιδιών, οι πετρελαϊκές, οι μεγάλες φαρμακευτικές, οι ασφαλιστικές, οι εταιρίες real estate (Reits) κλπ. Οι τελευταίες απαλλάσσονται στην Αμερική από τη φορολογία υπό την προϋπόθεση να μοιράζουν στους μετόχους το 90% των κερδών τους ή κάπου εκεί κοντά.

  Ενδεικτικά στις ευρωπαϊκές Dividend Aristocrats συγκαταλέγονται οι Sanofi, Bayer, ΑΧΑ, Allianz, Nestle, Siemens κ.α. Αντίστοιχες αμερικάνικες είναι η Coca Cola, Colgate, Procter&Gamble, η Johnson& Johnson κ.α. Εννοείται ότι όσο πιο φτηνά αγοράζουμε μια μετοχή τόσο μεγαλώνει η απόδοσή της διότι το μέρισμα είναι σταθερό/έτος. Φυσικά σε ιδιαίτερα δύσκολους καιρούς μπορεί μια εταιρία να μειώσει το μέρισμά της ή να μην το διανείμει καθόλου. Για παράδειγμα φέτος λόγω της πανδημίας και της χαμηλής ζήτησης και τιμής του πετρελαίου η πετρελαϊκή Royal Dutch Shell μείωσε το μέρισμα μετά από 46 χρόνια κατά τα 2/3.

  Δεν παύω να τονίζω ότι όταν αρχίζουμε το επενδυτικό μας ταξίδι ένα από τα σημαντικά πράγματα που θα καθορίσει το πώς θα πορευτούμε είναι και το ζήτημα της φορολόγησης μερισμάτων και κουπονιών. Αυτό είναι ζήτημα της χώρας όπου έχει την έδρα της η εταιρία. Στην Αμερική για τους μη αμερικανούς πολίτες η φορολόγηση των μερισμάτων είναι στην πηγή και ορίζεται στο 30%. Στην Ελλάδα είναι στο 5%. Δυστυχώς στη χώρα μας τα μερίσματα φορολογούνται αυτοτελώς και η παρακράτηση γίνεται τη στιγμή που μοιράζονται. Με τον τρόπο αυτό δεν μπορεί να ισχύσει το compounding effect, ούτε να πάρεις μετοχές στη θέση του μερίσματος αν το θελήσεις. Απ’ όσο γνωρίζω μόνο ο ΟΠΑΠ το κάνει αυτό.

  Στις χώρες με ανεπτυγμένο χρηματοπιστωτικό και τραπεζικό σύστημα (ΗΠΑ) ο κάθε ένας μπορεί να ανοίξει έναν επενδυτικό λογαριασμό τον οποίο να τροφοδοτεί με ρευστό ή μετοχές με σκοπό να τις εκταμιεύσει μετά από μια ορισμένη ηλικία όταν θα έχει συνταξιοδοτηθεί. Στους λογαριασμούς αυτούς τα μερίσματα δεν υπόκεινται σε φορολογία αλλά μετατρέπονται σε κεφάλαιο. Στη διάρκεια μερικών δεκαετιών η συμβολή τους στην αύξηση του αρχικού κεφαλαίου είναι πολύ σημαντική. Η φορολόγηση έρχεται μόνο κατά τη στιγμή της ρευστοποίησης.

• Value stocks. Πρόκειται για μετοχές που θεωρούνται φτηνές, δηλαδή διαπραγματεύονται στην αγορά κάτω από την πραγματική τους, εσωτερική αξία (fair value, intrinsic value). Τα θεμελιώδη οικονομικά στοιχεία των εταιριών που τις έχουν εκδώσει είναι τέτοια που κανονικά θα επέτρεπαν μεγαλύτερες τιμές, αλλά τούτο δεν συμβαίνει θεωρώντας ότι η αγορά δεν τις έχει ακόμα ανακαλύψει. Ένας επενδυτής σε μετοχές αυτού του είδους θα χρειαστεί να περιμένει ίσως και αρκετά χρόνια μέχρι να «ανακαλυφθούν», ίσως και με τον κίνδυνο να μην ανακαλυφθούν ποτέ. Ο πιο γνωστός value επενδυτής είναι ο Warren Buffett.

  Την τελευταία δεκαετία οι value μετοχές βρίσκονται σε πτώση με το ενδιαφέρον να έχει στραφεί σε μετοχές growth. Δείτε τη διαφορά στο παρακάτω γράφημα όπου συγκρίνω δυο αντιπροσωπευτικά ETFs της Vanguard, το VTV, αποτελούμενο από μετοχές value, και το VUG, από μετοχές growth. Η διαφορά είναι εμφανής. Το VTV ανέβηκε κατά 114. 65%, ενώ την ίδια περίοδο το VUG κατά 363%.

  

  Σε περιόδους οικονομικής άνθησης, όπως τη δεκαετία μετά την κρίση του 2008, ελέω Κεντρικών Τραπεζών, το επενδυτικό κοινό στράφηκε σε μετοχές growth. Αντιθέτως σε περιόδους ύφεσης η προτίμηση είναι σε μετοχές value. Διάφορες μελέτες έχουν δείξει ότι στη χρονική διάρκεια πολλών δεκαετιών οι value μετοχές αποδίδουν περισσότερο των growth.

  Η λογική πίσω από την αγορά μιας value μετοχής είναι ότι παρέχουν μεγάλο ποσοστό ασφάλειας, διότι οι πιθανότητες να χάσει κι άλλο την τιμή της είναι πολύ μικρές. Αυτό που περιμένουν οι επενδυτές είναι μόνο άνοδος, όποτε κι αν συμβεί αυτή. Αντιθέτως οι μετοχές growth ενέχουν μεγάλο ρίσκο αν αγοραστούν σε μια υψηλή τιμή, πέρα από όση επιτρέπουν τα fundamentals, με κίνδυνο πτώσης μικρής ή μεγάλης αναλόγως.

  Τα βασικά κριτήρια για να αναγνωρίσουμε μια value μετοχή είναι τα ratios P/E, P/S, P/BV κλπ να είναι μικρότερα σε σχέση με τις μέσες τιμές του κλάδου (industry) στον οποίον ανήκει η εν λόγω εταιρία. P(Price) είναι η τιμή της μετοχής, S(Sales) είναι οι πωλήσεις/μετοχή και BV(Book Value) είναι η καθαρή θέση/μετοχή (Equity) της εταιρίας. (Equity=Assets–Liabilities).

  Προφανώς δεν είναι όλες οι μετοχές με μικρά ratios, value. Ανάμεσα σε αυτές υπάρχουν και αρκετές οι οποίες έχουν για μεγάλη χρονική περίοδο πολύ άσχημα οικονομικά αποτελέσματα με αποτέλεσμα να φθίνουν προς τη χρεοκοπία. Μια εταιρία, άλλοτε κραταιά, η οποία αδυνατεί να αναστηθεί είναι η General Electric. Δεν γνωρίζω αν πηγαίνει για χρεοκοπία, πάντως είναι σε πολύ κακά χάλια για χρόνια.

  Γι αυτά όμως θα γράψουμε σε επόμενο κείμενο.
  Πέρα από τα προηγούμενα ratios, μια valueμετοχή μπορεί να αλιευθεί και από τομείς (sectors and industries) της αγοράς που βρίσκονται ας πούμε για κάποια περίοδο εν υπνώσει. Οι εταιρίες που διαπραγματεύονται στα αμερικάνικα χρηματιστήρια NYSE and NASDAQ, χωρίζονται σε 11 μεγάλους τομείς (sectors): τους τομείς Τεχνολογίας (XLK), των Βασικών Ειδών Καταναλωτή-staples (XLP), της Βιομηχανίας (XLI), του Real Estate (XLRE), των Μη Βασικών Ειδών Καταναλωτή-Consumer

  Discretionary (XLY), των Υπηρεσιών Κοινής Ωφελείας-Utilities (XLU), της Υγείας (XLV), των Οικονομικών Υπηρεσιών-Financials (XLF), της Επικοινωνίας (XLC), των Υλικών (XLB) και της Ενέργειας (XLE). Κάθε τομέας χωρίζεται δε, σε αρκετούς κλάδους (industries), κατά προσέγγιση 200, αναλόγως πώς τους μετράει κανείς.

  Τα σύμβολα σε παρένθεση αντιστοιχούν στα δημοφιλή ETFs με τις μετοχές του τομέα. Κάθε περίοδο, ας πούμε κάθε μήνα, εξετάζουμε ποιοι από τους τομείς αυτούς είναι οι πιο ισχυροί και ποιοι είναι οι πιο αδύναμοι, δηλαδή δεν επιλέγονται από το πλήθος των επενδυτών. Οι μετοχές value συνήθως εντοπίζονται στους ασθενέστερους από τους ως άνω τομείς.

  Ένας τέτοιος πίνακας βρίσκεται εδώ. Σ’ αυτόν υπάρχουν διάφορες επιλογές, μια από αυτές είναι να ιεραρχήσουμε τους τομείς αναλόγως του sector strength (SCTR). Στην παρούσα περίοδο ο πιο ισχυρός τομέας είναι η Τεχνολογία, ενώ ο πιο αδύναμος, η Ενέργεια. Η εναλλαγή των τομέων στις προτιμήσεις των επενδυτών λέγεται Rotation και συμβαίνει αρκετά συχνά. Αυτό είναι το πρώτο επίπεδο. Αν κάνουμε κλικ σε έναν τομέα οδηγούμαστε στους κλάδους (industries), απ’ όπου με ένα δεύτερο κλικ οδηγούμαστε στις μετοχές. Το ποια θα αγοράσουμε προϋποθέτει περαιτέρω ανάλυση.

  Στο σημείο αυτό θα ήθελα να τονίσω ότι μια value μετοχή δεν είναι το ίδιο με μια υπερ-πουλημένη (oversold). Στην τελευταία αυτή περίπτωση η τιμή της μετοχής που είναι χαμηλή δεν σχετίζεται με τα θεμελιώδη της στοιχεία (fundamentals), αλλά με τη διάθεση της αγοράς εκείνη τη στιγμή. Άλλωστε όλες οι μετοχές κάνουν κατά περιόδους κύκλους ανάμεσα σε oversold και overbought καταστάσεις.

• Growth Stocks. Όπως λέει και το όνομά τους είναι οι μετοχές εταιριών που αναπτύσσονται γοργά. Τα γρήγορα κέρδη είναι το όνειρο κάθε επενδυτή, χωρίς όμως να υπάρχει και το αντίστοιχο ρίσκο. Συνήθως οι growth μετοχές είναι υπερτιμημένες, διότι οι επενδυτές κρίνοντας από το πρόσφατο παρελθόν περιμένουν πολλά από αυτές στο μέλλον. Οι μετοχές αυτές προτιμώνται για τις προσδοκώμενες μεγάλες και γρήγορες αυξήσεις κεφαλαίοι και όχι για τα μερίσματά τους, τα οποία είτε δεν υπάρχουν, είτε είναι πενιχρά. Στην Ελλάδα η αύξηση κεφαλαίου δεν εμπίπτει σε φορολόγηση. Αλλά ούτε και για τους Έλληνες πολίτες οι οποίοι κατέχουν αμερικάνικες μετοχές. Οι Αμερικανοί όμως φορολογούνται.

  Οι εν λόγω μετοχές έχουν πολύ υψηλά ratios, δηλαδή τιμή, η οποία κάποια στιγμή αρχίζει να ανησυχεί τους επενδυτές και τους αναλυτές οι οποίοι για το λόγο αυτό και μόνο δεν διστάζουν να υποβιβάσουν μια μετοχή από Buy για παράδειγμα σε Hold, ή ακόμα και σε Sell. Αυτό δεν σημαίνει ότι η εταιρία δεν πάει καλά, αλλά ότι η τιμή της μετοχής της έχει υπερθερμανθεί. Όταν για παράδειγμα σε κάποιο τρίμηνο ανακοινώσουν αποτελέσματα πολύ χειρότερα από αυτά που περιμένει η Wall Street, το consensus όπως λέγεται, τότε μπορεί να δείτε την τιμή να πέφτει πολύ και απότομα.

  Οι μετοχές growth αντιπροσωπεύουν εταιρίες με αυξανόμενο ρυθμό πωλήσεων και κερδών σε σχέση με τις ομοειδείς τους, και πίσω από αυτές συνήθως κρύβονται άξιες διοικήσεις, καλή διαχείριση, μικρό χρέος και καινούργια προϊόντα και υπηρεσίες με μεγάλη ωφέλεια χρήσης.

  Αν ξεπεράσουμε το πρόβλημα της τιμής είναι ό,τι καλύτερο κυκλοφορεί στην αγορά. Ο κλάδος της τεχνολογίας εδώ και πολύ καιρό απαρτίζεται από εταιρίες, παλιές και νεοσύστατες με πολύ υψηλά growth rates.

  Στο επόμενο γράφημα αντιπαραθέτουμε τον δείκτη S&P500 με τον δείκτη NASDAQ.την περίοδο 1980-σήμερα. Η τεχνολογία πάντα προπορευόταν, ειδικά όμως μετά το 2009 η διαφορά των δυο δεικτών έχει υπερβολικά μεγεθυνθεί και συνεχίζει να μεγεθύνεται.

• Οι μετοχές επίσης χωρίζονται σε 3 βασικές κατηγορίες αναλόγως της κεφαλαιοποίησής τους (capitalization), όπου κεφαλαιοποίηση είναι ο αριθμός των μετοχών που κυκλοφορούν στην αγορά (float) πολλαπλασιασμένος με την τιμή της.
  Έχοντας πάντα ως αφετηρία τα αμερικανικά μεγέθη εταιριών, ως μικρής κεφαλαιοποίησης θεωρούνται όσες είναι κάτω των 2 δις, μεσαίας κεφαλαιοποίησης όσες είναι μεταξύ 2 και 10 δις. Και μεγάλης, από 10 δις και πάνω.Σήμερα η εταιρία με τη μεγαλύτερη κεφαλαιοποίηση είναι η APPLE. Πριν λίγο καιρό ήταν η Microsoft. Τα όρια ανάμεσα στις κατηγορίες αυτές γενικά παίζουν ανάλογα πώς τα εκτιμάει κάποιος. Αλλά σε γενικές γραμμές δεν διαφέρουν και πολύ από τα νούμερα που έδωσα.
  Ό διαχωρισμός αυτός έχει μεγάλη σημασία διότι σχετίζεται με τη volatility των μετοχών.
  Οι μεγάλης κεφαλαιοποίησης έχουν μικρότερη volatility σε σχέση με αυτές της μικρής κεφαλαιοποίησης.
  Μετοχές με μικρή volatility είναι πιο σταθερές και προβλέψιμες, αλλά έχουν μικρότερες δυνατότητες να αυξήσουν/μειώσουν την τομή τους.
  Αντιθέτως οι μικρής είναι πιο ζωηρές. Κάνουν μεγαλύτερα άλματα προς τα πάνω, αλλά και προς τα κάτω.
  Μελέτες έχουν δείξει ότι σε μεγάλο χρονικό διάστημα οι μετοχές μικρής κεφαλαιοποίησης αποδίδουν περισσότερο από της μεγάλης.